หมากรุก
หมากรุก เป็นกีฬาไทยที่นิยมเล่นกันทั้งเด็กและผู้ใหญ่ แม้แต่ในสำนักมีบันทึกว่าพระมหากษัตริย์หลายพระองค์ทรงโปรดหมากรุกมาก และมักใช้หมากรุกเพื่อทดสอบสติปัญญาของข้าราชบริพาร และยังเป็นที่นิยมเล่นกันมากในหมู่ชาวบ้านทั่วไป ในงานเทศกาล งานประเพณีต่าง ๆ เพื่อสร้างความสนุกสนาน นับว่าเป็นกีฬาไทยที่ไม่แบ่งชั้นวรรณะ หมากรุกเป็นกีฬาไทยที่ใช้สติปัญญาและเป็นภูมิปัญญาไทยที่ควรอนุรักษ์ สืบสานสู่รุ่นต่อไป
อุปกรณ์
1. กระดาน ตีตารางสี่เหลี่ยมจัตุรัส 64 ช่อง แต่ละด้านมี 8 ช่อง แต่ละช่องเรียกว่า ตา
2. หมาก แบ่งเป็น 2 ฝ่าย ฝ่ายละ 16 ตัว ตัวหมากจะใช้สีแตกต่างกันเพื่อแบ่งแยกให้ชัดเจน เช่น สีขาว สีดำ แต่ละฝ่ายแบ่งออกเป็นพวก 6 พวก ดังนี้
2.1 เบี้ย รูปกลมแป้นเล็ก ๆ มี 8 ตัว
ทำหน้าที่บุกตลุยเปิดทางให้กองทัพ การเดินต้องเดินไปข้างหน้าอย่างเดียว ครั้งละ 1 ตา เมื่อเดินไปถึงแนวตั้งของฝ่ายตรงข้าม จะหงายเบี้ยและสามารถเดินทแยงได้รอบตัว เวลากินฝ่ายตรงข้าม เบี้ยจะต้องกินทแยง ไม่กินตรง
2.2 เรือ รูปกลมแป้นเหมือนกัน แต่ตัวใหญ่กว่าเบี้ย มี 2 ตัว
เดินได้รอบตัว ซ้าย ขวา หน้า หลัง จนสุดบริเวณ แต่ต้องเดินตรง ห้ามเดินทแยง และถ้ามีตัวใดขว้างหน้าอยู่ก็เดินไม่ได้ ยกเว้นเป็นตัวของฝ่ายตรงข้ามสามารถกินได้ ถือเป็นตัวรบที่สำคัญต้องระวังอย่าให้ถูกกิน
2.3 ม้า รูปหัวม้า มี 2 ตัว
มีวิธีเดินที่ซับซ้อนมาก คือเดินไขว้ทแยงได้ 3 ตา เรียกว่าเดินตาเฉียงสาม ทั้งปฏิบัติการได้ทั้ง สี่ทิศ
2.4 โคน รูปกลมสูง มี 2 ตัว
เดินได้ครั้งละ 1 ตา เดินหน้าตรง ทแยงซ้าย ขวา หน้า หลัง แต่ห้ามถอยหลังตรง หรือเดินตรงไปทางข้าง ๆ
2.5 เม็ด รูปร่างคล้ายโคน แต่ขนาดเล็กและเตี้ยกว่า มี 1 ตัว
เดินทแยงครั้งละ 1 ตา เดินได้รอบตัวทั้ง 4 ทิศ ทำหน้าที่ป้องกันอันตรายให้ขุนเม็ดมีสิทธิพิเศษ คือ เมื่อเริ่มเดินครั้งแรก สามารถเดินตรง ๆ ไปข้างหน้าได้ 2 ตา ต่อจากนั้นจะต้องเดินทแยงอย่างเดียว
2.6 ขุน รูปกลมสูง มีขนาดใหญ่ที่สุดในหมากทั้งหมด มี 1 ตัว
เดินได้รอบตัว ครั้งละ 1 ตา ทแยงซ้ายขวาหน้าหลังได้ทั้งหมด ขุนถือเป็นแม่ทัพถ้าพลาดถูกกินถือว่าแพ้ทันที
คำศัพท์ที่ควรรู้
กิน คือ หมากฝ่ายตรงข้ามเดินมาในทางเดียวกับฝ่ายเรา ฝ่ายเราจึงเดินหมากวางบนตาเดียวกัน แล้วยกหมากตัวที่เดินล่วงล้ำเข้ามาออกไป
ผูก คือ การเดินหมากให้สอดคล้องสัมพันธ์กันจะได้ช่วยแก้หรือกินตอบแทนเมื่อถูกฝ่ายตรงข้ามกิน
ขาด คือ ตรงข้ามกับผูก หมายถึง การเดินหมากที่ขาดตอน ไม่มีตัวช่วย เมื่อถูกกินก็เสียหมากเปล่า ไม่สามารถตอบแทนได้
รุก หมายถึง อันตราย เมื่อฝ่ายหนึ่งเดินหมากเข้ามาจนถึงตาของขุน ฝ่ายหลังคือ ฝ่ายถูกรุก จะต้องเดินตัวขุนหนีจากตาเดิมทันที ห้ามเดินตัวอื่น เพราะมีหลักว่าจะยอมให้ตัวขุนถูกกินไม่ได้ ถ้าถูกกินถือว่าแพ้ ต้องหนีไปจนกว่าหมดทางเดินจึงเรียกว่าแพ้
รุกฆาต หมายถึง ฝ่ายรุกเสียเปรียบอย่างไม่อาจป้องกันได้ การรุกฆาต มักเกิดจากม้า เพราะการเดินของม้าจำยาก
เปิดรุก หมายถึง ขุนเดินออกจากกลุ่มหมากที่มาล้อมอยู่ไปเผชิญหน้ากับเรือ หรือเปิดช่องทางให้ฝ่ายตรงข้ามรุก
ปิดรุก หมายถึง การที่ฝ่ายรุกไม่ต้องการเดินขุน จึงเอาตัวอื่นมาบัง เรียกว่าปิดรุก
หลบรุก หมายถึง การเอาขุนที่ถูกรุกไปหลบในที่ปลอดภัย
กินรุก หมายถึง การกินฝ่ายตรงข้ามและรุกด้วย เมื่อถูกรุก กับกินรุกตัวนั้นด้วยชั้นเชิงที่เหนือกว่า
อับ หมายถึง ขุนไม่มีตาเดิน เพราะถูกฝ่ายตรงข้ามล้อมไว้ ในการเล่นหมากรุกมีกฎว่า การล้อมให้ขุนจนนั้น ขุนต้องจนในตาที่ขุนต้องเดิน จะล้อมจนขุนหมดทางเดินไม่ได้
จน คือ การที่ขุนสิ้นทางเดินต่อไป เพราะถ้าเดินก็เข้าเขตฝ่ายตรงข้ามกินได้ ถ้าไม่เดินก็ถูกกิน เพราะถูกรุก อย่างนี้นับว่าพ่ายแพ้ จน
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น